Καταστροφή Πολιτιστικής και Θρησκευτικής Κληρονομιάς στην Κύπρο

Άννα Καραγιαννοπούλου
Ουάσιγκτον
01-02-2010


Ρον Μακναμάρα, Τερέζα Παπαδημητρίου και Ελισάβετ Προδρόμου
Ρον Μακναμάρα, Τερέζα Παπαδημητρίου και Ελισάβετ Προδρόμου. Φωτ. Ε. Παπαδημητρίου

Ενημερωτικό σεμινάριο με τίτλο «Καταστροφή της Πολιτιστικής και Θρησκευτικής Κληρονομιάς στην Κύπρο: Η πραγματικότητα και ο νόμος» πραγματοποιήθηκε στην Εθνική Λέσχη Τύπου, εδώ στην Ουάσιγκτον, με πρωτοβουλία του Αμερικανο-Ελληνικού Ινστιτούτου.

Η εγκατάλειψη και καταστροφή εκκλησιών και μοναστηριών στη κατεχόμενη βόρεια Κύπρο και η χρήση τους για σκοπούς άλλους απ’ αυτούς που είχαν κατασκευαστεί, έχει απασχολήσει τον τελευταίο χρόνο την Αμερικανική Επιτροπή Ελσίνκι που ζήτησε την σύνταξη έκθεσης για την κατάσταση των χριστιανικών πολιτιστικών κειμηλίων στη βόρεια Κύπρο.

Τερέζα Παπαδημητρίου. Φωτ. Ε. Παπαδημητρίου

Τερέζα Παπαδημητρίου. Φωτ. Ε. Παπαδημητρίου

Συντάκτρια αυτής της έκθεσης ήταν η εμπειρογνώμονας της Νομικής Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, Τερέζα Παπαδημητρίου, η οποία και συντόνισε τη συζήτηση στο σεμινάριο για το ίδιο θέμα στην Εθνική Λέσχη Τύπου. Μετά από ενδελεχή έρευνα ενός περίπου χρόνου, η κ. Παπαδημητρίου παρέδωσε στην Επιτροπή Ελσίνκι τα συμπεράσματα της. «Διαπίστωσα ότι πραγματικά υπάρχει μια τρομερή καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς», επεσήμανε η κ. Παπαδημητρίου. «Τα στοιχεία δεν διαψεύδουν.Βάση αυτών των στοιχείων έκανα μια ανάλυση του διεθνούς πλαισίου και των συνθηκών οι οποίες εφαρμόζονται στη περίπτωση της Κύπρου, ειδικά όσον αφορά στο κατεχόμενο μέρος, έδειξα ξεκάθαρα ότι η Τουρκία έχει παραβιάσει αρκετούς απ’ αυτούς του διεθνείς κανόνες».

Σε ενημερωτική του επίσκεψη στη Κύπρο, το Μάιο του 2009, ο σύμβουλος για θέματα πολιτικής της Αμερικανικής Επιτροπής Ελσίνκι, Ρον Μακναμάρα, εξέτασε συγκεκριμένα ερωτήματα για θέματα προστασίας της θρησκευτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς στο βόρειο τμήμα του νησιού.

[insert caption here]
Σύμφωνα με τον κ. Μακναμάρα, οι υπογραφείς της Συνθήκης του Ελσίνκι, μεταξύ των οποίων και η Τουρκία, έχουν δεσμευτεί να τηρήσουν πρόνοιες που αναφέρονται σε θέματα συνεργασίας με στόχο τον σεβασμό και την προστασία πολιτιστικών θησαυρών, συμπεριλαμβανομένων εκκλησιών, μοναστηριών και θρησκευτικών αντικειμένων.

Κατά την επίσκεψη του ο κ. Μακναμάρα παρατήρησε και αυτός εκτεταμένη εγκατάλειψη ή καταστροφή πολλών εκκλησιών και μοναστηριών ή χρήση τους για άλλους στόχους που δεν σχετίζονται με την θρησκευτική λατρεία ή την πολιτιστική παράδοση.Η έκθεση της Αμερικανικής Επιτροπής Ελσίνκι αναφέρει ότι από τις 500 εκκλησίες στη βόρεια Κύπρο, μόνο 10 λειτουργούν, 133 μοναστήρια έχουν καταστραφεί, 15 χιλιάδες εικόνες έχουν εξαφανιστεί και 77 εκκλησίες έχουν μετατραπεί σε κάτι άλλο.

Κατά την ομιλία του στο σεμινάριο του Αμερικανο-Ελληνικού Ινστιτούτου, εδώ στην Ουάσιγκτον, ο σύμβουλος για θέματα πολιτικής της Αμερικανικής Επιτροπής Ελσίνκι αναφέρθηκε επίσης στην σπουδαιότητα βελτίωσης των μηχανισμών ενημέρωσης του Αμερικανικού πολιτικού κόσμου για την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς σε διεθνές επίπεδο.Ένας απ’ αυτούς τους μηχανισμούς είναι και η ετήσια έκθεση του Στέητ Ντηπάρτμεντ για θέματα θρησκευτικής ελευθερίας, η οποία κατά τον κ. Μακναμάρα, είναι σε ορισμένα σημεία «παραπλανητική» αν την συγκρίνει κανείς με την πραγματικότητα που ισχύει στη περιοχή.

Ρον Μακναμάρα
Ρον Μακναμάρα. Φωτ. Ε. Παπαδημητρίου
Πάντως ο κ. Μακναμάρα σημείωσε και μια περιορισμένη προσπάθεια της Αμερικανικής Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης για συντήρηση και αναπαλαίωση ορισμένων εκκλησιών και μοναστηριών με σπάνια κειμήλια και εικόνες.

«Πρόκειται για “Βιτρίνες” που εκπροσωπούν ένα πολύ μικρό τμήμα της ορθόδοξης θρησκευτικής κληρονομιάς της βόρειας Κύπρου», σημείωσε ο κ. Μακναμάρα.«Θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τουριστικούς λόγους και ο επισκέπτης θα μπορούσε να αποκομίσει την εντύπωση ότι πρόκειται για εκκλησίες που λειτουργούν, ενώ στην πραγματικότητα μπορεί μια φορά το χρόνο να επιτραπεί λειτουργία των εκκλησιών αυτών και μόνο μετά από προκαταρκτική άδεια και συνεργασία των Τουρκοκυπριακών δυνάμεων ασφάλειας».

Μια απ’ αυτές τις προσπάθειες επικεντρώνεται στην Εκκλησία του Αγίου Μάμα, αλλά όπως σημείωσε ο κ. Μακναμάρα, πολλές φορές οι προσκυνητές αντιμετωπίζουν δυσκολίες να φτάσουν στη περιοχή και να παρευρεθούν σε θρησκευτικές τελετές στις εκκλησίες αυτές, λόγω περιοριστικών μέτρων που θέτουν οι Τουρκοκυπριακές τοπικές αρχές.

Για τον κ. Μακναμάρα το θέμα δεν είναι μόνο πολιτιστικό ή θρησκευτικό, είναι και πολιτικό.«Λόγω του σημαντικότατου ρόλου της εκκλησίας σε μικρές πόλεις και χωριά, η καταστροφή των ναών επηρεάζει σημαντικά το ενδεχόμενο επιστροφής Ελληνοκυπρίων στις περιοχές αυτές» επεσήμανε, «ένα θέμα που εξετάζεται στα πλαίσια των διαπραγματεύσεων μεταξύ του Προέδρου της Κύπρου, κ. Χριστόφια και του Τουρκοκύπριου ηγέτη, Μεχμέτ Αλί Ταλάτ.Η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι ένα από τα θέματα που εξετάζουν οι επί μέρους επιτροπές στα πλαίσια των συνομιλιών στη Κύπρο».

[insert caption here]

Ελισάβετ Προδρόμου. Φωτ. Ε. Παπαδημητρίου


Σ’ αυτήν ακριβώς τη σχέση του σεβασμού της πολιτιστικής κληρονομιάς και της θρησκευτικής ελευθερίας με τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού προβλήματος, έδωσε έμφαση και η καθηγήτρια διεθνών σχέσεων του Πανεπιστημίου της Βοστώνης και αντιπρόεδρος της Αμερικανικής Επιτροπής για θέματα Διεθνούς Θρησκευτικής Ελευθερίας, Ελισάβετ Προδρόμου.

Η κ. Προδρόμου αναφέρθηκε στην «διάσταση ζωής» του προβλήματος της θρησκευτικής ελευθερίας στην κατεχόμενη βόρεια Κύπρο, εξηγώντας ότι δεν είναι μόνο η εγκατάλειψη και καταστροφή της πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς, αλλά και οι καθοριστικής σημασίας περιορισμοί που ασκούνται στην έκφραση του θρησκευτικού δικαιώματος από μέρους των πιστών.Τα δικαιώματα αυτά λείπουν στην βόρεια Κύπρο, σημείωσε η κ. Προδρόμου, τονίζοντας ότι η «θρησκευτική ελευθερία αποτελεί απαραίτητο στοιχείο, στην επίτευξη βιώσιμης λύσης» του Κυπριακού προβλήματος.

«Έχει αποδειχτεί ότι οι χώρες που σέβονται την θρησκευτική ελευθερία, σέβονται και όλα τα σχετικά ανθρώπινα δικαιώματα, όπως την ελευθερία της συνάθροισης, την ελευθερία του λόγου, την ελευθερία του τύπου, την ελευθερία της επιλογής του ατόμου να πιστεύει ή να μην πιστεύει σε κάποια θρησκεία» τόνισε η Αμερικανίδα καθηγήτρια. «Η θρησκευτική ελευθερία αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο των δημοκρατικών κοινωνιών και γι’ αυτό μια βιώσιμη λύση του Κυπριακού προβλήματος με την δημιουργία μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας, σημαίνει πως και τα δύο μέρη αυτής της ομοσπονδίας θα πρέπει να είναι ισοτίμως υγιή όσον αφορά στην δημοκρατία και τον σεβασμό στους νόμους και αυτό σημαίνει και σεβασμό της θρησκευτικής ελευθερίας».

Η αντιπρόεδρος της Αμερικανικής Επιτροπής για θέματα Διεθνούς Θρησκευτικής Ελευθερίας επεσήμανε τέλος ότι φέτος η επιτροπή έθεσε τη Τουρκία στον κατάλογο χωρών υπό παρακολούθηση, “watchlist”, γεγονός που σηματοδοτεί σοβαρά προβλήματα σε θέματα θρησκευτικής ελευθερίας στην συγκεκριμένη χώρα.