Οι Λειτουργίες των αρχαίων Αθηναίων

Μία σημαντική πηγή εσόδων για την πόλη και μία μορφή έμμεσης φορολογίας αποτελούσαν οι λειτουργίες, ένας ενδιαφέρων θεσμός που σύμφωνα με μία άποψη μπορούσε να εμπνεύσει περηφάνια στο φορολογούμενο Αθηναίο, καθώς πρόσφερε ένα μέρος της περιουσίας του σε όφελος της πόλης. Στη θεωρία -αλλά σε μεγάλο ποσοστό και στην πράξη- οι πλουσιότεροι άντρες της Αθήνας ήταν πρόθυμοι να εκτελέσουν όσο το δυνατόν καλύτερα διάφορες υπηρεσίες που όριζε η πόλη τους με ανταμοιβή, σε πρώτη φάση, τη λαμπρότητα και τη φιλοτιμία.
Οι λειτουργίες διακρίνονταν σε τακτικές και έκτακτες και ήταν είτε στρατιωτικής είτε πολιτειακής φύσεως. Έκτακτες ήταν η τριηραρχία και η εισφορά, οι οποίες μάλιστα είχαν και άμεση σχέση με περιόδους πολέμου. Στις τακτικές συγκαταλέγονταν η χορηγία, η γυμνασιαρχία, η εστίασις, η προστατεία ή αρχιθεωρία και η ιπποτροφία. Η τελευταία επιβαλλόταν μόνο στους πεντακοσιομέδιμνους και στους τριακοσιομέδιμνους.

Για ένα χρόνο ένας πολίτης, ο τριήραρχος, οριζόταν -τουλάχιστον κατ' όνομα- κυβερνήτης μίας τριήρους. Δε χρειαζόταν να έχει υπερβεί το τριακοστό έτος της ηλικίας του για να θεωρηθεί υποψήφιος για αυτήν τη θέση. Είχε την ευθύνη της καλής συντήρησης του πλοίου και επιβαρυνόταν μόνο με την πρόσληψη και εκπαίδευση του πληρώματός του και όχι με την πληρωμή και τη διατροφή του. Η τριηραρχία αποτελούσε τη δαπανηρότερη από τις λειτουργίες, καθώς μπορούσε να κοστίσει έως και ένα τάλαντο.
Η εισφορά ήταν επίσης δαπανηρή και επιβαλλόταν σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, κυρίως σε καιρό πολεμικής σύρραξης. Ο χορηγός θεωρούνταν ο υπεύθυνος για τη σύσταση, εκπαίδευση, πληρωμή και ένδυση των 15 μελών του χορού σε μία τραγωδία, των 24 σε μία κωμωδία, των 50 σε ένα διθυραμβικό χορό ή τέλος μίας ομάδας χορευτών του πυρίχιου. Κάθε φορά μάλιστα συναγωνιζόταν με τους άλλους χορηγούς για την κατάληψη της πρώτης θέσης στους σχετικούς αγώνες. Ευθύνη του γυμνασίαρχου ήταν η εκπαίδευση και η πληρωμή μίας ομάδας δρομέων για τις λαμπαδηδρομίες που τελούνταν στη διάρκεια των Παναθηναίων, των Ηφαιστείων και των Προμηθείων. Ο εστίαρχος επιφορτιζόταν με την παροχή γευμάτων στα μέλη της φυλής του κατά τη διάρκεια των Μεγάλων Παναθηναίων και των Μεγάλων Διονυσίων. Ο αρχιθέωρος αναλάμβανε την αρχηγία σε περίπτωση αποστολής πρεσβείας σε μαντεία και στις πανελλήνιες γιορτές στην Ολυμπία, τους Δελφούς, τη Νεμέα, τον Ισθμό και τη Δήλο. Ο ιπποτρόφος αναλάμβανε τη διάθεση και την εκτροφή ίππων είτε για το στρατό είτε για μεγάλες γιορτές και αγώνες.
Η επιλογή των λειτουργών δεν ήταν πάντα σωστή. Ένας Αθηναίος μπορούσε να αποδειχτεί ότι δεν ήταν τόσο εύπορος όσο είχε θεωρηθεί όταν του ανατέθηκε η λειτουργία. Η απαλλαγή του από αυτήν την υποχρέωση γινόταν είτε με την απόφαση δικαστηρίου ενόρκων είτε μέσα από τη διαδικασία της αντίδοσης. Όταν ένας πολίτης -στον οποίο είχε ανατεθεί μια λειτουργία- θεωρούσε ότι κάποιος άλλος βρισκόταν σε καλύτερη οικονομική κατάσταση από τον ίδιο, μπορούσε να ζητήσει την απαλλαγή του από αυτήν την υποχρέωση. Για την ακρίβεια, είχε το δικαίωμα να προκαλέσει το συμπολίτη του είτε να αναλάβει εκείνος τη λειτουργία είτε με την αντίδοση να ανταλλάξουν τις περιουσίες τους. Εάν, ωστόσο, ο δεύτερος πολίτης δεν ανταποκρινόταν θετικά στην παραπάνω πρόκληση, η υπόθεση εκδικαζόταν.

hellenic-spirit.blogspot