Δε θα σας κρατήσω σε αναμονή: η απάντηση είναι ΟΧΙ.
Θα σας εξηγήσω γιατί, με όσο πιο απλά λόγια μπορώ.
Κατ’ αρχήν το θέμα “κλείσιμο σχολείων” αναλύεται σε 2 μεγάλες συνιστώσες, που αντιστοιχούν στα 2 “είδη” κλεισίματος των σχολείων: το προληπτικό κλείσιμο (ή όπως λένε οι ξένοι “proactive school closures”) και το “αντιδραστικό” κλείσιμο των σχολείων (reactive school closures). Πρόκειται για δύο τελείως ξεχωριστά και διαφορετικά πράγματα, και το γεγονός οτι ΜΜΕ και πολιτεία δεν έχουν ξεκαθαρίσει αυτό το απλό γεγονός είναι απλά εξοργιστικό.
Το προληπτικό κλείσιμο των σχολείων συνίσταται στο κλείσιμο συλλήβδην όλων των σχολείων σε μια περιοχή (ή ολόκληρη τη χώρα). Αυτό γίνεται είτε πριν εκδηλωθεί το κύμα της πανδημίας γρίπης (η μεγάλη δηλαδή αύξηση των κρουσμάτων στον πληθυσμό) είτε την ώρα που εκδηλώνεται για να αμβλύνουμε την κορύφωσή της. Η ιδέα είναι οτι ανάμεσα σε όλους τους χώρους συναθροίσεων τα σχολεία έχουν έναν κεντρικό ρόλο: εκεί αναμειγνύονται σε καθημερινή βάση πάρα πολλά παιδιά όλων των κοινωνικών τάξεων, τα οποία κολλάνε το ένα το άλλο και μετά γυρίζουν σπίτι και κολλάνε γονείς, παππούδες και γιαγιάδες. Αν λοιπόν κόψουμε τη μετάδοση στα σχολεία, ο ιός της γρίπης δε θα έχει τόση ευχέρεια να μεταδοθεί γοργά στον πληθυσμό, και η πανδημία θα εξελιχθεί με πιο αργό και άρα διαχειρίσιμο τρόπο.
(Θυμηθείτε οτι η ουσία δεν είναι τόσο στο πόσοι θα νοσήσουν, γιατί σε βάθος ετών λίγο-πολύ όλοι θα περάσουμε τον ιό. Το θέμα είναι πόσο γρήγορα θα νοσήσουν: δε θέλουμε να αρρωστήσει ολόκληρος ο πληθυσμός μας ταυτόχρονα γιατί θα υπάρξει έμφραγμα στο σύστημα υγείας, στην οικονομία, στην κοινωνία).
Πράγματι λοιπόν υπάρχουν μελέτες με μαθηματικά μοντέλα που δείχνουν οτι υπό συνθήκες η πανδημία μπορεί να αμβλυνθεί με το προληπτικό κλείσιμο των σχολείων. Μια τέτοια μελέτη δημοσιεύτηκε και τον Ιούνιο από τον καθηγητή επιδημιολογίας Αγγελο Χατζάκη. Όμως τα συμπεράσματά τους είναι ιδιαίτερα επισφαλή, και υπάρχουν άλλες αντίστοιχες μελέτες που τα διαψεύδουν. Αυτό γίνεται για έναν απλό λόγο: τα αποτελέσματα μιας μελέτης με στατιστικά μοντέλα εξαρτώνται από το μοντέλο που χρησιμοποιείς (και πόσο πλησιάζει στην περιγραφή του -ούτως ή άλλως πολύπλοκου- φαινομένου) και ακόμη περισσότερο από τις παραδοχές που κάνεις αναφορικά με τις τιμές που δίνεις στις διάφορες παραμέτρους.
Δυστυχώς δεν υπάρχουν απτά και πειστικά στοιχεία (evidence) που να αποδεικνύουν οτι στην πραγματικότητα το μέτρο του προληπτικού κλεισίματος στα σχολεία λειτουργεί. Με απλά λόγια, δεν υπάρχει κάποιος (κάποια χώρα) που να το έκανε και να μπόρεσε να αποδείξει οτι ήταν αποτελεσματικό. Θυμηθείτε πως ό,τι φαίνεται να λειτουργεί, δε σημαίνει απαραίτητα οτι λειτουργεί…
Επιπλέον υπάρχουν πάρα πολλές παγίδες. Η αποτελεσματικότητα ενός κλεισίματος σχολείου εξαρτάται και από το τι θα κάνουν τα παιδιά που δε θα πάνε σχολείο. Αν πάνε φροντιστήριο, βγαίνουν βόλτες ή διοργανώνουν πάρτυ, τότε… δώρο άδωρο το κλείσιμο του σχολείου! Το θέμα είναι να καθήσουν σπίτι και να μη κυκλοφορούν έξω, ώστε να μη κολλούν γρίπη το ένα το άλλο. Ακόμη το κοινωνικό και οικονομικό κόστος ενός τέτοιου μέτρου είναι τόσο μεγάλο, ώστε μπορεί να έχει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα πάνω στην εξέλιξη της πανδημίας γρίπης. Για παράδειγμα ποιός θα καθήσει σπίτι να προσέχει τα παιδιά που δε θα πάνε σχολείο? Αν καθήσουν οι γονείς, ποιός θα πάει να δουλέψει ώστε να λειτουργήσουμε ως κοινωνία? Αν οι γονείς που θα μείνουν σπίτι να προσέχουν τα παιδιά τυγχάνει να είναι ιατροί, νοσηλευτές ή άλλοι επαγγελματίες υγείας, πως θα λειτουργήσουν τα νοσοκομεία, που ήδη θα καταρρέουν από το βάρος? Η αλυσίδα των επιπτώσεων είναι τεράστια…
Για το λόγο αυτό το κλείσιμο των σχολείων γενικά είναι ένα πάρα πολύ βαρύ και “ακριβό” μέτρο (όχι μόνο με οικονομικούς όρους), και δε μπορεί κανείς να το λάβει για μεγάλο διάστημα. Πέραν της μιας ή των δύο εβδομάδων, θα υπάρξει τεράστιο πρόβλημα. Όταν όμως η πανδημία θα κρατήσει όλο το χειμώνα, είναι σαφές οτι δε μπορούμε ούτε καν να συζητάμε για προληπτικό κλείσιμο των σχολείων. Άλλωστε, άντε και τα κλείσαμε. Πότε θα τα ξανανοίξουμε? Πόσο μάλλον που η αποτελεσματικότητά του μέτρου κάθε άλλο παρά εγγυημένη είναι…
Πάμε τώρα στο άλλο σκέλος του ζητήματος, στο αντιδραστικό (reactive) κλείσιμο των σχολείων. Η ιδέα δηλαδή είναι να κλείνουν τα σχολεία όταν εμφανιστούν κρούσματα γρίπης σ’αυτά, αυτό που σχεδιάζει δηλαδή να κάνει η Γαλλία (και καμμία άλλη χώρα προς το παρόν τουλάχιστον).
Κατ’ αρχήν είναι δεδομένο οτι αφού το 30% του πληθυσμού προβλέπεται να περάσει τη γρίπη μες στη σαιζόν, δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρξει σχολείο όπου να μην εμφανιστεί κρούσμα. Άρα το ερώτημα είναι, που μπαίνει ο πήχυς? Στα πόσα κρούσματα? Θυμίζω επίσης οτι με τις τρέχουσες οδηγίες δε συνιστάται (ούτε είναι και εφικτό) ο εργαστηριακός έλεγχος κάθε πιθανού κρούσματος, ενώ παράλληλα το χειμώνα κυκλοφορούν πολλές άλλες ιώσεις πέραν της γρίπης. Άρα δεν είναι δυνατό να εκτιμηθεί η εμφάνιση μεμονωμένων κρουσμάτων γρίπης σε ένα σχολείο. Για το λόγο αυτό οι ειδικοί συζητούν για την καταμέτρηση των απουσιών στα σχολεία, ώστε να εκτιμηθεί από εκεί το αν μεγάλα ποσοστά μαθητών έχουν προσβληθεί από γρίπη. Θυμηθείτε δε οτι η γρίπη έχει ιδιαίτερα ταχεία εξέλιξη, λόγω του μικρού “χρόνου γενεάς”: το κάθε κρούσμα μολύνει κατά μέσο όρο 1-2 άλλα, αλλά αυτή η μόλυνση γίνεται μέσα σε 3 μόνο μέρες κατά μέσο όρο.
Τι θέλω να πω με όλα αυτά? Η εμφάνιση της γρίπης σε κάθε σχολείο δε μπορεί να ανιχνευθεί εγκαίρως, παρά μόνο όταν εμφανώς θα αρρωστήσει ένα ορισμένο ποσοστό παιδιών. Όταν όμως θα έχει συμβεί αυτό, θα είναι αργά για να υπάρξει κάποιο αποτέλεσμα με το κλείσιμο του σχολείου.
Για παράδειγμα, όταν το 2008 στο Hong Kong υπήρξε μια μεγάλη επιδημία γρίπης και 3 παιδάκια πέθαναν, η κυβέρνηση έκλεισε όλα τα σχολεία για μια εβδομάδα. Στη συνέχεια όμως οι επιστήμονες διαπίστωσαν οτι η ενέργεια αυτή δεν επηρέασε την εξέλιξη της γρίπης. Οι αριθμοί των κρουσμάτων μειώθηκαν, αλλά το ίδιο είχε συμβεί και την αντίστοιχη περίοδο την προηγούμενη χρονιά, άρα δεν υπήρξε διαφορά από το κλείσιμο των σχολείων.
Φυσικά και στην περίπτωση αυτή ισχύουν τα ίδια σοβαρά παράπλευρα προβλήματα που προκαλεί το κλείσιμο των σχολείων. Επιπλέον όμως στην περίπτωση αυτή όταν παρθεί η απόφαση για κλείσιμο ήδη ένα σοβαρό ποσοστό παιδιών μπορεί να έχει περάσει τη γρίπη, άρα το δυνητικό όφελος θα είναι ακόμη πιο περιορισμένο.
Θα μου πείτε: “Ωραία, άρα τα σχολεία δε πρέπει να κλείσουν. Δε πρέπει να γίνει κάτι όμως για να προστατευθούν τα παιδιά?” Ασφαλώς και πρέπει. Η εγκύκλιος του υπουργείου υγείας για τη γρίπη στα σχολεία έχει συζητηθεί πολύ, και δε θα ήθελα να σχολιάσω το πόσο εκτός πραγματικότητας είναι. Επί του πρακτέου, τα σχολεία θα πρέπει να επικεντρωθούν κατά βάση σε ένα μέτρο: να στέλνουν σπίτι όποιο παιδί παρουσιάζει συμπτώματα γρίπης.
Αντίστοιχα και οι γονείς θα πρέπει να κρατούν στο σπίτι τα παιδιά τους εφόσον είναι κρυωμένα και ιδιαίτερα αν έχουν πυρετό, ώστε να προστατευθούν τα άλλα παιδάκια. Η σημασία αυτού του μέτρου είναι τεράστια! Δε χρειάζονται κλεισίματα σχολείων, ούτε και πανικός. Απλά όποιος είναι άρρωστος, να μένει σπίτι μέχρι 24 ώρες αφού απυρετήσει. Αυτό ισχύει γενικά, και στους χώρους εργασίας, καί στα σχολεία. Αυτό το απλό μέτρο μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά.
Η συζήτηση λοιπόν αντί να περιστρέφεται γύρω από πράγματα που εντυπωσιάζουν (κλείσιμο σχολείων) θα ήταν καλό να επαναπροσανατολιστεί προς το πως να διευκολύνουμε την παραμονή στο σπίτι. Και βέβαια το πως δε θα γίνει κατάχρηση (δε πρέπει τα παιδιά να κάνουν κοπάνα) – εδώ πια την ευθύνη την έχουν οι γονείς. Τα υπόλοιπα (σαπούνι, καθαριότητα, μέτρα απομάκρυνσης, κλπ) είναι καλά, αλλά έρχονται δεύτερα. Η ουσία είναι στο να μένουν όλοι, μεγάλοι και μικροί στο σπίτι, αν έχουν συμπτώματα γρίπης.
Τώρα ξέρετε…
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου