ΕΞΩΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΙΣΤΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ

ΕΞΩΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΙΣΤΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΣΙΑΜΑΚΗ, Δρ. Θ.

ΕΚΔΟΣΙ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΕΔΕΣΣΗΣ, ΠΕΛΛΗΣ ΚΑΙ ΑΛΜΩΠΙΑΣ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ-1995

Η Μαρτυρία του Πλίνιου

Ο Πλίνιος (Gaius Plinius Secundus) θανατώθηκε από τ' ασφυξιογόνα αέρια του ηφαιστίου του Βεζουβίου το 79, σε ηλικία 56 ετών, σε μια επιχείρησι διασώσεως εκείνων που κινδύνευαν από την εκρηξί του, ήταν συνεπώς σύγχρονος του Χριστού, έγραψε όμως τη σχετική μαρτυρία του προς τα τέλη της ζωής του, περίπου 40 χρόνια μετά την ανάστασι του Κυρίου.

Υπήρξε συγγραφεύς συλλέκτης, που διακρίνεται μεν για το μεγάλο πλούτο των πληροφοριών του άλλ' όχι και για την ακρίβειά τους και για την κριτική αντιμετώπισί τους. Από τα έργα του σώζεται μόνο η Φυσική ιστορία (Historίa naturalis) κι αύτη όχι ακέραιη. Αλλά κι έτσι είναι το ογκωδέστερο σωζόμενο λατινικό έργο. Είναι εγκυκλοπαίδεια με θεματολογική διάταξι της ύλης, όπως συνήθιζαν οι αρχαίοι (Βάρρων, Πολυδεύκης, κλπ.), πριν επινοηθεί η αλφαβητική διάταξί της, που αποτελεί απομίμησι των λεξικών. Από τα 37 σωζόμενα βιβλία της Φυσικής Ιστορίας του Πλινίου το 1 είναι εισαγωγή, τα 2-6 αστρονομία γεωγραφία κι ανθρωπολογία, τα 7-11 ζωολογία, τα 12-19 φυτολογία, τα 20-27 βοτανική φαρμακολογία, τα 28-32 ζωική φαρμακολογία, και τα 33-37 ορυκτολογία· στα παραπάνω 37 βιβλία υπάρχουν ως εν παρόδω και άφθονες πληροφορίες για την ιατρική, τη μαγεία, τις καλές τέχνες, και για πολλά άλλα θέματα.

Ο Πλίνιος είχε σαν πηγές του 500 περίπου Έλληνες και Λατίνους συγγραφείς, των οποίων διάβασε συνολικώς 2.000 βιβλία, κι ο ίδιος υπολογίζει τα επί μέρους θέματα του έργου του σε 20.000. Στο βιβλίο 30, μιλώντας για ειδή της μαγείας, έχει και την περί Ιησού Χριστού μαρτυρία του, που είναι η αρχαιότερη από τις εξωχριστιανικές. Γράφει:

Est et alίa magices factio a Mose et Ioanne et Iesu ac Iudaeis pendens, sed multis millibus annorum post Ζοroastrem¹

Υπάρχει κι άλλη αίρεσι της μαγείας που κατάγεται από το Μωυσή και τον Ιωάννη και τον Ιησού και τους Ιουδαίους, αλλά πολλές χιλιάδες χρόνια μετά το Ζοροάστρη.

Το όνομα Ioanne (αφαιρετική) στα χειρόγραφα ανευρίσκεται παραφθαρμένο σαν Ianno και Iamne και lamnum, το δε lesu σα Lotape και, μαζί με το ac που ακολουθία, σαν lotapea και lochabela. Οι παραλλαγές του πρώτου από τα δύο ονόματα θυμίζουν το όνομα Iαννής, που αναφέρεται σαν όνομα εχθρού του Μωϋσέως στη Β' προς Τιμόθεον επιστολή του Παύλου (3,8)2. Του δευτέρου μόνο η παραλλαγή Iochabela θυμίζει τον Ιωχαβήδ, εγγονό του Ηλί και αρχιερέα του Ισραήλ (Α' Βα 14,3), από κείνους που είχε καταραστεί ο Θεός (Α' Βα 2, 31-34).

Είναι φανερό ότι ένας Ρωμαίος και μάλιστα τόσο πρώιμος, σαν τον Πλίνιο, και άσχετος με τη Βίβλο, δεν ήταν δυνατό να γνωρίζη τόσο ασήμαντα πρόσωπα της Βίβλου, σα να είχε άμεση κι εμπεριστατωμένη γνώσι τόσο της Παλαιάς όσο και της Καινής Διαθήκης. Τα πρόσωπα και ονόματα που θα μπορούσε να γνωρίζη με την ακροθιγή γνώσι των ιουδαϊκών και χριστιανικών πραγμάτων, που ήταν φυσικό και πιθανό να έχει, ήταν μόνο τα επιφανή Μωυσής, Ιωάννης βαπτιστής, και Ιησούς Χριστός. Επίσης είναι ευνόητο, ότι κάποια μεταγενέστερα κι όχι πολύ νοήμονα χριστιανικά χέρια αντιγραφέων του μεσαίωνος, κινούμενα μάλιστα από φρονήματα νοσηρώς αντιεβραϊκά, δεν ανέχονταν να διαβάζουν στον Πλίνιο ανάμεσα στους μάγους τα ονόματα του Ιησού Χριστού και του Ιωάννου βαπτιστού, ενώ άπ' εναντίας δεν ενωχλούνταν και πολύ να διαβάζουν ανάμεσα σ' αυτούς το όνομα του Εβραίου και μη Χριστιανού Μωϋσέως, και άλλαξαν τα ονόματα του Ιησού και του Ιωάννου αντικαθιστώντας τα με ονόματα καταραμένων και κακών Εβραίων, Ιαννή και Ιωχαβήδ, αφήνοντας εκτεθειμένο μόνο το Μωυσή.

Τα Ianno και Iochabela ήταν αρχικώς Ioanne και Iesu. Ο Πλίνιος έχει τα τρία επιφανέστερα ονόματα της Βίβλου Μωυσής, Ιωάννης, και Ιησούς, και μάλιστα με χρονική σειρά. Πόσο δε ακροθιγή και αόριστη ακοή έχει γι' αυτούς, φαίνεται από το ότι τους κατατάσσει ανάμεσα στους ξακουστούς μάγους της ασιατικής Ανατολής.

1. Plinius, Hist. nat. 30, 11.