Η αγωνία της Γεθσημανί. Μία συγκριτική ματιά στις διηγήσεις των τριών συνοπτικών Ευαγγελιστών (Μάρκου, Ματθαίου και Λουκά).

Του Μανώλη Γεωργίου Βαρδή || www.democracycrisis.com

Σκηνή από την ταινία του 1973 “Jesus Christ Superstar”

Η απομονωμένη και τραγική προσευχή του Ιησού στην Γεθσημανί (=όρος αραμαϊκός, που σημαίνει ελαιοτριβείο) μας παραδίδεται κυρίως από τον Μάρκο (14,32-42), τον Ματθαίο (26,36-46) και τον Λουκά (22,39-46).

Συνήθως επικρατεί-δυστυχώς, και στους κόλπους της Εκκλησίας- μία συναισθηματική και δραματική ερμηνεία του γεγονότος, ίδιον της «ευαίσθητης» (δηλαδή, κατά βάθος εγωιστικής) εποχής μας. Για τους Ευαγγελιστές «παίζονται» άλλα πράγματα. Ο Μάρκος συνδυάζει το γεγονός με την Μεταμόρφωση του Σωτήρα (γι’ αυτό και η επιλογή των τριών μαθητών). Ο Ιησούς ως πάσχων δίκαιος (αποκαλυπτική μορφή της Π. Διαθήκης) οδηγείται σε μία εσχατολογική μάχη: ας δούμε τα μοτίβα του «ποτηρίου», της «ώρας», «του ύπνου» των μαθητών που έχει δαιμονικό χαρακτήρα. Στην εσχατολογική του αυτή πορεία ο Ιησούς-πάντα στον Μάρκο- αντιπαρατίθεται στους Μαθητές, επιτιμά τον Πέτρο (που γίνεται Σίμων), σχεδόν «ειρωνεύεται» με το «καθεύδετε το λοιπόν και αναπαύεσθε…». Ο Ιησούς έχει το μυστικό του Μεσσία, το οποίο σταδιακά θα γνωρίσουν οι αδαείς Μαθητές.

Στον Ματθαίο, αφού σ’ αυτόν λείπει το μυστικό του Μεσσία σαν κεντρική φόρμουλα, απουσιάζουν οι επιτιμήσεις , ενώ ο Σίμων γίνεται ξανά Πέτρος. Στην προσπάθεια του ο Ματθαίος να δώσει έναν τόνο εξέλιξης προσθέτει μία εκτενή δεύτερη προσευχή (που λείπει από τον Μάρκο), ενώ το «ήλθεν η ώρα» (εσχατολογικό, στον Μάρκο) γίνεται πιο ρεαλιστικά «ήγγικεν η ώρα». Για τον Ματθαίο ο Ιησούς δείχνει ένα πρότυπο υπακοής και εκούσιας υποταγής στο θείο θέλημα, ακολουθεί συνειδητά την οδό της δόξας.

Ο Λουκάς ξεκινά την αφήγησή του με τον «πειρασμό» και την κλείνει μ’ αυτόν. Δεν κάνει αναφορά στην επιλογή των τριών Μαθητών, καθώς εξαλείφει το στοιχείο του παραπόνου από τον Χριστό. Ο Ιησούς του Λουκά δεν χρειάζεται την παρηγοριά των τριών Μαθητών. Αντιπαρατίθεται αποφασιστικά στον «πειρασμό» όπως το έκανε στην έρημο, στο πρόσωπο του Ιούδα και αλλού. Όμως στον στίχο 43 εμφανίζει έναν άγγελο από τον ουρανό, που εμφανίζεται και ενισχύει τον Ιησού που αγωνιά (η αγωνία στον Λουκά έχει σαφώς υπαρξιακά, ελληνοχριστιανικά χαρακτηριστικά, σε αντίθεση με το «εκθαμβείσθαι» και «αδημονείν»). Ο άγγελος δεν έρχεται να τον βοηθήσει στην αγωνία, αφού στον ακόλουθο στίχο εξακολουθεί να αγωνιά και μάλιστα περισσότερο. Έχει να κάνει με την αποκάλυψη της θεότητας του Ιησού. Η αρνητική συμπεριφορά των Μαθητών εξαλείφεται, ενώ τονίζεται το ανθρώπινο και πραγματικό στοιχείο του Πάθους με την έκφραση «και εγένετο ο ιδρώς αυτού ωσεί θρόμβοι αίματος καταβαίνοντες επί την γην».

Τελος, στον Ιωάννη (12,27-28 και 18,1) η ώρα του Πάθους είναι η ώρα της δόξας. Η ψυχή του Ιησού «ταράσσεται» όχι από οργή, θυμό ή παράπονο, αλλά από το άγχος του «απεσταλμένου» που απειλείται από τις δαιμονικές κοσμικές δυνάμεις. Ο Ιησούς του Ιωάννη είναι σε πλήρη και απόλυτη εξ αρχής συμφωνία με την θέληση του Πατέρα, καθώς καλείται να αντιμετωπίσει όχι απλά αυτόν που θα τον παραδώσει, αλλά το κακό, τον διάβολο. Και εις επιβεβαίωση της ευρύτερης διάστασης του Πάθους ως «εσχατολογικής μάχης» προσθέτει το σημαντικό: «ήλθεν ουν φωνή εκ του ουρανού».

Το γεγονός στην Γεθσημανί αποκαλύπτει το κάλεσμα των καινοδιαθηκικών αφηγήσεων για μάχη και αντιπαράθεση με το κακό και τις δαιμονικές δυνάμεις. Δεν είναι μία ακόμη εικόνα πιετιστικής, συναισθηματικής ευσέβειας