ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑ!!

Οι πνιγμοί και οι παρ' ολίγον πνιγμοί αποτελούν σημαντικότατη αιτία θανάτου και νευρολογικών βλαβών στην παιδική ηλικία. Μάλιστα ακόμη και μετά από προσπάθειες καρδιοαναπνευστικής ανάνηψης, πολλά από τα θύματα των πνιγμών μεταφέρονται στα Εξωτερικά Ιατρεία των νοσοκομείων ήδη νεκρά ή με μόνιμη εγκεφαλική βλάβη.

Ο πνιγμός μπορεί να συμβεί σε λίγα δευτερόλεπτα. Το μικρό παιδί βυθίζεται στο νερό και πνίγεται σιωπηλά. ΔΕΝ ΘΑ ΥΠΑΡΞΕΙ ΚΡΑΥΓΗ ΓΙΑ ΒΟΗΘΕΙΑ! Το παιδί μπορεί να πνιγεί σε χρόνο τόσο λίγο όσο είναι το χρονικό διάστημα που χρειάζεστε για να απαντήσετε το τηλέφωνο!
Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα, εν αντιθέσει με την κατάσταση που επικρατεί σε άλλα παιδικά ατυχήματα, βρίσκεται σε καλή θέση ανάμεσα στις ανεπτυγμένες χώρες, όσον αφορά τους πνιγμούς στην παιδική ηλικία (πίνακας 1).

Πίνακας 1. Θνησιμότητα ανά 100.000, σε παιδιά 1-14 ετών, από πνιγμό χωρίς πρόθεση, στις 15 πιο μεγάλες χώρες του ΟΟΣΑ, εκτός Τουρκίας (Πηγή: Ανάλυση της WHO Mortality Database από το London School of Hygiene & Tropical Medicine, 1991-1995)

ΧΩΡΕΣ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ
ΗΝ. ΒΑΣΙΛΕΙΟ 0,39
ΙΤΑΛΙΑ 0,46
ΕΛΛΑΔΑ 0,56
ΓΑΛΛΙΑ 0,81
ΙΣΠΑΝΙΑ 1,12
ΟΛΛΑΝΔΙΑ 1,24
ΚΑΝΑΔΑΣ 1,26
ΓΕΡΜΑΝΙΑ 1,33
Η.Π.Α. 1,74
ΙΑΠΩΝΙΑ 1,93
ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ 1,97
ΤΣΕΧΙΑ 2,23
ΠΟΛΩΝΙΑ 2,84
ΜΕΞΙΚΟ 3,30
ΝΟΤΙΑ ΚΟΡΕΑ 5,14

Το γεγονός όμως παραμένει ότι οι πνιγμοί, όπως και τα υπόλοιπα ατυχήματα, μπορούν σε σημαντικό βαθμό να προληφθούν. Και για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε τις διαστάσεις του προβλήματος, θα αντιπαραβάλουμε τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα για τους θανάτους από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας. Όπως φαίνεται στον πίνακα 2, οι θάνατοι από πνιγμό το 1999 για όλες τις ηλικίες ήταν περίπου ίσοι με τους θανάτους από αυτοκτονίες και σχεδόν τριπλάσιοι των ανθρωποκτονιών από πρόθεση. Αν μάλιστα αναφερθούμε στην ηλικιακή ομάδα των 0-19 ετών, τότε οι θάνατοι από πνιγμό ισούνται περίπου με το άθροισμα των δολοφονιών και αυτοκτονιών.

Πίνακας 2. Θάνατοι στην Ελλάδα το έτος 1999 κατά ηλικία του θανόντος (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος)

Ηλικία Πνιγμοί Αυτοκτονίες Ανθρωποκτονίες
όλες οι ηλικίες 368 381 130
0-14 ετών 11 0 4
15-19 ετών 10 12 7
0-19 ετών 21 12 11

Επειδή οι πνιγμοί αποτελούν το πιο θανατηφόρο ατύχημα, το Κέντρο Έρευνας και Πρόληψης Παιδικών Ατυχημάτων (ΚΕΠΠΑ) σε συνεργασία με κυβερνητικούς και μη φορείς προωθεί μια διετή εκστρατεία ενημέρωσης του ελληνικού κοινού σχετικά με τα ατυχήματα στον υδάτινο χώρο, η οποία εντάσσεται σε διετές πανευρωπαϊκό πρόγραμμα πρόληψης ατυχημάτων στον υδάτινο χώρο.
Στην πρώτη φάση της εκστρατείας διενεργήθηκε ανάλυση των δεδομένων θνησιμότητας και νοσηρότητας από ατυχήματα στον υδάτινο χώρο (με βάση τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας και του Συστήματος Καταγραφής Ατυχημάτων Εξωτερικών Ιατρείων), και συγκριτική ανάλυση των διαθέσιμων δεδομένων από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.
Με τη συμπλήρωση ειδικά διαμορφωμένων ερωτηματολογίων εκτιμήθηκε το επίπεδο γνώσης των παιδιών όσον αφορά ασφαλείς πρακτικές όταν έρχονται σε επαφή με τον υδάτινο χώρο. Η αξιολόγηση των απαντήσεων των παιδιών αποτελεί τη βάση για την πρόταση και χάραξη στρατηγικών πρόληψης. Είναι ενδιαφέρον ότι οι απαντήσεις των παιδιών υποδηλώνουν τους δυνητικούς παράγοντες κινδύνου, τους οποίους οι γονείς που ευθύνονται για την ασφάλεια των παιδιών είτε αγνοούν είτε τους υποεκτιμούν.

Απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα που αφορούν την ασφάλεια μας στον υδάτινο χώρο

1) Πόσο καλά γνωρίζουν τα παιδιά μας να κολυμπούν;
· Αξιοσημείωτο είναι ότι τα περισσότερα ελληνόπουλα πιστεύουν και δηλώνουν ότι γνωρίζουν κολύμπι. Έτσι ένα ποσοστό γύρω στο 80% των παιδιών ηλικίας 4-6 ετών αναφέρει ότι ξέρει να κολυμπά. Το ποσοστό αυτό αγγίζει το 98% σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας.

· Παρόλα αυτά ένα στα τέσσερα ή πέντε παιδιά αναφέρει ότι κάποια στιγμή έχει κινδυνεύσει κατά τη διάρκεια της κολύμβησης υποδηλώνοντας ότι υπάρχουν παράγοντες που εκθέτουν τα παιδιά σε κίνδυνο και πρέπει να εκτιμηθούν.

2) Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την πρόκληση ατυχήματος στον υδάτινο χώρο;
· Εκμάθηση κολύμβησης / πραγματική κολυμβητική ικανότητα των παιδιών μας.
Περισσότερα από τα μισά παιδιά που είναι μικρότερα από 7 χρονών διδάχτηκαν κολύμβηση από τους γονείς τους, ενώ μόνο ένα 10% του συνόλου των παιδιών που συμμετείχαν στη μελέτη έμαθε να κολυμπά από δάσκαλο κολύμβησης. Αυτό που είναι πιο ανησυχητικό είναι ότι 12% των παιδιών ηλικίας κάτω των 7 ετών δηλώνει ότι έμαθε μόνο του κολύμβηση και ένα 6% των παιδιών της ίδιας ηλικιακής ομάδας ότι τους έμαθαν κολύμβηση τα αδέλφια τους.
Μόνο 7% των παιδιών ηλικίας 4-6 ετών πηγαίνει τακτικά κολυμβητήριο, ποσοστό που αυξάνεται στο 15% για τα παιδιά του δημοτικού. Τα παιδιά του γυμνασίου συμμετέχουν πολύ λιγότερο σε τέτοιες αθλητικές δραστηριότητες μια και μόνο 5% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι πηγαίνουν κολυμβητήριο.

Επιτήρηση από ενήλικα
Η ανάγκη για συνεχή και ουσιαστική επιτήρηση από ενήλικα δεν έχει γίνει συνείδηση στο ευρύ κοινό. Περίπου 1 στα 5 παιδιά κάτω των 7 ετών κολυμπά μόνο του ή με τα αδέλφια του, ενώ σχεδόν τα μισά παιδιά που πηγαίνουν στο δημοτικό κολυμπούν μόνα τους ή με φίλους χωρίς επαρκή επιτήρηση από ενήλικα.

Τήρηση κανόνων ασφαλείας
Τα παιδιά φαίνεται να αγνοούν τους κανόνες ασφάλειας. Παραδείγματα:

- Ένα στα πέντε παιδιά όλων των ηλικιών, εάν ο αέρας παρασύρει τη μπάλα τους στα βαθιά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, θα προσπαθήσει να την πιάσει.

- Ένα στα πέντε παιδιά πιστεύει ότι μπορεί να φαει ένα σάντουιτς πριν το μπάνιο.

- Αρκετά παιδιά (40%) θα αψηφήσουν τον κίνδυνο και θα μπουν στη θάλασσα ακόμα και εάν έχουν φαει ή είναι κουρασμένα, εάν οι φίλοι τους τα προσκαλέσουν.

- Παιδιά ηλικίας μεγαλύτερης των 7 ετών συχνά υπερεκτιμούν τις δυνατότητες. Έτσι 2 στα 10 παιδιά αναφέρουν ότι εάν κάποιος φίλος τους δεν γνωρίζει κολύμπι, θα προσπαθήσουν να τον μάθουν τα ίδια να κολυμπά.



Χρήση πισίνας
Μόνο ένα μικρό ποσοστό (4%) των παιδιών ηλικίας κάτω των 7 ετών που συμμετείχαν στη μελέτη μας κολυμπά σε πισίνα γι' αυτό και οι κίνδυνοι που παραμονεύουν κατά τη διάρκεια της χρήσης της δεν τους είναι γνωστοί. Έτσι αγνοούν τους κανόνες ασφάλειας και θα έμπαιναν στην πισίνα χωρίς την παρουσία ενήλικα (16%) ή θα έπαιζαν με φίλους γύρω από την πισίνα ίσως γιατί κανένας δεν τους έχει ενημερώσει ότι πάνω στο παιχνίδι μπορεί κάποιος να γλιστρήσει και να πέσει κατά λάθος μέσα στο νερό. Επιπλέον ένα στα τέσσερα παιδιά θα έκανε βουτιές σε ρηχή πισίνα γεγονός που υποδηλώνει άγνοια του κινδύνου για κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Ένα στα δύο παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας δεν απαντούν σωστά σε ερωτήσεις που αφορούν τη γνώση των κανόνων ασφάλειας κατά τη χρήση πισίνας και δεν ξέρουν πως να αντιδράσουν εάν κάποιος τρίτος που κολυμπά σε πισίνα βρεθεί σε κίνδυνο. 'Ένα στα τέσσερα παιδιά πάνω των 12 ετών θα έπεφτε στην πισίνα για να σώσει κάποιον που κινδυνεύει αψηφώντας τον κίνδυνο για τον εαυτό του.

Συνθήκες ασφάλειας σε πλωτό μέσο
Επτά (7) στα δέκα (10) παιδιά, 7-11 ετών, γνωρίζουν ότι πρέπει να φορούν σωσίβιο όταν βρίσκονται σε βάρκα, ενώ μάλλον είναι μπερδεμένα σχετικά με τους κανόνες που ισχύουν στα πλοία με αποτέλεσμα 3 στα 10 να θεωρούν ότι πρέπει να φορούν σωσίβιο ακόμα και όταν βρίσκονται σε καράβι. Τα μεγαλύτερα παιδιά φαίνεται ότι έχουν κατανοήσει καλύτερα τους κανόνες, αλλά και πάλι 1 στα 6 παιδιά πιστεύει ότι πρέπει να φορά σωσίβιο όταν βρίσκεται σε πλοίο. Το χρώμα που έχει το σωσίβιο έχει εντυπωθεί στα περισσότερα παιδιά και έτσι 9 στα 10 δηλώνουν ότι είναι το πορτοκαλί.

Αναζήτηση ιατρικής βοήθειας
Πρέπει να επισημανθεί ότι μόνο 2 στα 3 παιδιά 7-11 ετών γνωρίζουν το τηλέφωνο για να καλέσουν ιατρική βοήθεια (ασθενοφόρο), ενώ μόνο 1 στα 10 από τα μεγαλύτερα παιδιά φαίνεται να το αγνοούν.
Οι απαντήσεις των παιδιών υποδεικνύουν ότι η λήψη απλών προληπτικών μέτρων και η ενημέρωση των γονέων μπορεί να οδηγήσουν στη μείωση των ατυχημάτων στον υδάτινο χώρο. Τα παιδιά δεν είναι απρόσβλητα στο νερό, ο πνιγμός είναι σιωπηλός και συμβαίνει σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Η αμέλεια μιας στιγμής ενδέχεται να έχει το κόστος μιας ζωής.

Πηγές: Κέντρο Έρευνας και Πρόληψης Παιδικών Ατυχημάτων (ΚΕΠΠΑ)